JEZIORA WIELKIE

Neogotycki kościół pw. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski zbudowany został pod koniec XIX wieku jako świątynia zboru ewangelicko-unijnego (Ewangelicki Kościół Unijny, niem. Evangelische Kirche der altpreußischen Union). Na czele tego kościoła stał król pruski Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern a później jego następcy. Król pruski Fryderyk Wilhelm III (1797-1840), wspierany teologicznie przez wielkiego teologa i filozofa Kościoła Ewangelicko – Reformowanego ks. prof. dr Fryderyka Ernesta Daniela Schleimachera (1768-1834) 31 października 1817 roku w 300 rocznicę Reformacji wprowadził w swoim Kraju, a więc w ówczesnych Prusach UNIĘ pomiędzy luteranami, a reformowanymi. Unia ta miała charakter głównie administracyjny i liturgiczny. Stworzono jednolitą władzę kościelną, na czele której stanął król jako „summus episkopus.” Księża i katecheci ewangelicko-unijni nauczali jednak dzieci i młodzież z takiego Katechizmu, z jakiego nauczano przed unią, a więc z Katechizmu ks. dr. Marcina Lutra luteran, a kalwinów z Katechizmu Heidelberskiego.

Po II wojnie światowej zlikwidowano zbór ewangelicki i dziś świątynia ta pełni rolę kościoła pomocniczego parafii Rzymskokatolickiej w Siedlimowie. Na uwagę zasługują zabytkowe organy z 1894 roku oraz chrzcielnica.

ORGANY – OPIS INSTRUMENTU

Organy 10 głosowe zostały zbudowane w 1894 roku przez firmę organmistrzowską z Elbląga „August Terletzki”, której w latach 1893-1945 właścicielem był uczeń Augusta Terletzkiego – Eduard Wittka – długoletni współpracownik, wyznania ewangelicko-unijnego, o bogatym doświadczeniu zdobytym również w innych, znanych wytwórniach organów.

Dopiero od połowy 1894 roku można mówić o faktycznym przejęciu firmy Augusta Terletzkiego przez Eduarda Witteka, dlatego na organach umieszczono tabliczkę z napisem: “Orgelbauanstalt A. Terletzki Inh. Ed. Wittek-Elding”. Kontynuatorzy sygnowali zbudowane organy nazwiskami poprzedników, dodając tylko skromny skrót – „Inh.” przed swoimi nazwiskami umieszczonymi w dalszej kolejności. Ów skrót należy rozwinąć do pełnego wyrazu „Inhaber”, co tłumaczy się jako posiadacz, względnie właściciel.

Budująca organy elbląska firma August Terletzki a następnie Eduard Wittek była znana już pod koniec XIX wieku nie tylko w Elblągu, ale w całej prowincji. I można śmiało powiedzieć, że również w Europie i na świecie. Dzieła firmy znane były z solidnej budowy, zakład z sumiennej pracy, a w związku z tym fabryka „August Terletzki” godna była zaufania. Dlatego też sprzedano 485 nowych organów, z tego zaś w przeciągu ostatnich czternastu lat, gdy firma kieruje Ed. Wittek, 200 (300) – wykaz dzieł zamieszczony został w tym katalogu.

Część zespołu brzmieniowego znajduje się na chórze, część zaś we wnęce wieżowej. Organy zasilane są dmuchawą elektryczną, zachowało się również urządzenie do kalikowania. Traktura rejestrów jest mechaniczna choć August Terletzki po długich, pełnych niepewności próbach, od 1889 roku zaczął stosować trakturę pneumatyczną w instrumentach wytwarzanych w swojej pracowni. Część piszczałek prospektowych sprawia wrażenie nieoryginalnych, uzupełnionych, prawdopodobnie po II wojnie światowej. Czyste, nadzwyczaj dokładne wykonanie i artystyczna intonacja, które można tu zobaczyć – oto zalety tego instrumentu. O jakości wykonania i doskonałości wspomnianych prac świadczy fakt długoletniego zachowania tego instrumentu w bardzo dobrym stanie. Organista podczas gry siedzi tyłem do prezbiterium.

DYSPOZYCJA INSTRUMENTU

Manuał I

1. Gamba 8′
2. Hohflöte 8′
3. Principal 8′
4. Octave 4′
5. Rauschquinte 2 2/3′

Manuał II

1. Salicional 8′
2. Lieblich Gedact 8′
3. Rohrflöte 4′

Pedał

1. Subbass 16′
2. Violon 8′

Pedal coppel
Manual coppel